تصفیه آب برای مصرف بشر دارای سابقه‌ای بسیار طولانی و قدیمی است. بیکر
Baker به منابعی اشاره می‌کند که بر طبق آن، تاریخ تصفیه آب به دو هزار سال
پیش از میلاد می‌رسد.

تصفیه آب برای مصرف بشر دارای سابقه‌ای بسیار طولانی و قدیمی است. بیکر
Baker به منابعی اشاره می‌کند که بر طبق آن، تاریخ تصفیه آب به دو هزار سال
پیش از میلاد می‌رسد.

این مراحل تصفیه‌ای شامل جوشاندن و صاف کردن آب آشامیدنی می‌شده است.
سیفون‌های فتیله‌ای که آب را از ظرفی به ظرف دیگر منتقل می‌نمایند،
ناخالصی‌های معلق در فرایند را می‌گیرند. این عملیات در نقاشی‌های مصریان
قرن ۱۳ قبل از میلاد مسیح نشان داده شده است. در کتاب‌های رومیان و
یونانیان نیز به این امر اشاره شده است. این حقیقت که عملیات تصفیه آب در
اسناد پزشکی زمان‌های قدیم دیده می‌شود بیان‌گر آن است که بین پاکیزگی آب و
سلامتی بشر ارتباطی مشاهده شده است. بقراط که پدر پزشکی جدید شمرده می‌شود
می‌گوید: هرکس که می‌خواهد به نحوی شایسته در پزشکی به بررسی و تحقیق
بپردازد باید آب مورد مصرف ساکنین یک ناحیه را مورد توجه قرار دهد زیرا آب
در سلامت انسان‌ها بسیار نقش دارد.

وسائل اولیه تصفیه آب در منازل افراد مورد استفاده قرار می‌گرفت و تا حدود
سده نخست میلادی هیچ نشانه‌ای دال بر وجود عملیات تصفیه‌ای بر روی آب مصرفی
جامعه وجود نداشت.






برخی از آبراه‌های رومیان به حوضچه‌هائی متصل می‌شد که در آنها عمل
ته‌نشینی آب صورت می‌گرفت و مجهز به کانال آبگیر شنی بود. این آبراه‌ها
دارای تعدادی شیر بودند که برای مصرف عمومی توسط مردم مورد استفاده قرار
می‌گرفتند. در شهر ونیز که بر روی جزیره‌ای بدون منبع آب شیرین قرار گرفته
است، آب حاصل از بارندگی از طریق حیاط‌ها و بام‌ها که متصل به آب‌انبارهای
بزرگ بودند سرازیر می‌شد و در مسیر حرکت خود از فیلترهای شنی عبور می‌کرد.

اولین نوع از این آب‌انبارها در حدود ۵ قرن پس از میلاد مسیح برای تهیه آب
جهت مصارف خصوصی و عمومی ساخته شد. این آب‌انبارها حدود ۱۳ قرن مورد
استفاده قرار می‌گرفتند.

عملیات تصفیه‌ آب در قرون وسطی دچار رکورد گردید و مجدداً در قرن ۱۸ مورد
توجه قرار گرفت. در فرانسه و انگلستان امتیازاتی انحصاری برای وسائل صاف
کردن صادر گردید. درست مثل زمان‌های قدیم این وسائل برای مصارف شخصی خانگی،
انستیتوها و یا کشتی‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفت. در آغاز سده ۱۹ میلادی
تصفیه مناقع آب برای مصرف عموم در مقیاس بزرگ آغاز گردید. شهر بیزلی در
اسکاتلند به‌عنوان اولین شهری که آب مصرفی آن مورد تصفیه قرار گرفت شهرت
دارد.

سیستم تصفیه آب متشکل از عملیات ته‌نشین‌سازی بود که متعاقب آن فیلتراسیون
انجام می‌شد. این سیستم تصفیه در سال ۱۸۰۴ آغاز به کار کرد. به تدریج در
اروپا استفاده از این سیستم متداول گردید و در پایان قرن ۱۹ بیشتر منابع
عمده آب شهری فیلتر می‌شد. این فیلترها از نوع ماسه‌ای کند بودند.

توسعه عملیات تصفیه‌ آب در آمریکا پس از اروپا صورت گرفت. اولین تلاش برای
فیلتراسیون در شهر ریچموند ایالت ویرجینیا در سال ۱۹۳۲ انجام گرفت ولی
پروژه منجر به شکست گردید و چندین سال طول کشید تا تلاش مجددی برای انجام
آن صورت پذیرد. پس از جنگ‌های داخلی تلاش‌های دیگری انجام شد تا از الگوی
فیلتراسیون اروپائی پیروی شود اما تعداد کمی از آنها با موفقیت همراه بود.
به‌طور مسلم ماهیت ذرات جامد معلق در رودخانه‌های اروپا تفاوت داشت و
فرایند کند فیلتراسیون ماسه‌ای نمی‌توانست به خوبی مؤثر باشد. توسعه
فیلترهای شنی تند که به‌صورت هیدورلیکی تمیز می‌شد رد اواخر قرن ۱۹ منجر به
کارائی بیشتر فرایند تصفیه آب گردید، و با پایان این قرن کاربرد آن در
مقیاس وسیع انجام می‌شد.

در خلال دو ثلث آخر قرن ۱۹ فیلتراسیون برای بهبود کیفیت ظاهری آب آشامیدنی مورد استفاده قرار می‌گرفت.

یکی از مزایای شناخته نشده‌ٔ آن عبارت بود از حذف میکروارگانیسم‌هائی که
شامل عوامل بیماری‌زا نیز می‌شد، و هم‌چنین موجب گواراتر شدن آب می‌گردید.
پی بردن به خواص فیلتراسیون در ربع آخر قرن ۱۹ سبب ساخت و توسعه واحدهای
مختلف فیلتراسیون در سراسر اروپا و آمریکا گردید. در انتهای قرن ۱۹
فیلتراسیون به‌عنوان عامل اصلی جلوگیری از بیماری‌های منشأ آبی به حساب
می‌آمد.

پذیرش تئوری میکروبی در مورد انتقال بیماری‌ها منجر به انجام عملیات
گندزدائی بر روی منبع آب مصرفی جامعه گردید. در ابتدا گندزدائی به‌صورت
موقت انجام می‌گرفت. انجام این عمل با استفاده از پودرهای رنگ‌بر و
هیپوکلریت‌ها در موارد خاص در قرن‌های ۱۸ و ۱۹ میلادی صورت می‌گرفت. اولین
واحدی که به‌طور دائم آب را کلرینه می‌کرد، در سال ۱۹۰۲ در بلژیک
راه‌اندازی شد.

تولید کلر مایع اولین بار در سال ۱۹۰۹ برای گندزدائی آب آغاز گردید، و در
فیلادلفیا به سال ۱۹۱۳ برای اولین بار جهت ضدعفونی آب استفاده از سایر مواد
مصرفی برای گندزدائی از جمله ازون به‌طور هم‌زمان توسعه پیدا کرد ولی مصرف
آن فراگیر نشد. گندزدائی و استفاده‌ٔ وسیع از کلر در منابع آب مصرفی کاهش
بسیار زیادی در مرگ و میر ناشی از بیماری‌های با منشأ آبی را سبب گردید.

سایر فرایندهای تصفیه آب با سرعت و گستردگی کمتری توسعه یافتند. منعقدسازی
همراه با فیلتر شنی سریع به‌عنوان فرایند مکمل ته‌نشینی در ایالات متحده
توسعه یافت.

نرم کردن آب‌های سخت در قرن نوزدهم در اروپا انجام می‌گرفت. اما تا آغاز
قرن بیستم برای مصارف عمومی آب گسترش پیدا نکرد. ظرفیت ذغال برای جداسازی
مواد آلی محلول در آزمایش‌های مربوط به فیلتراسیون مورد توجه قرار گرفت،
اما برای مصرف عمومی آب استفاده نشد. اصلاح این ماده و تبدیل آن به کربن
فعال همراه با استفاده آن در واحدهای تصفیه آب اخیراً انجام گرفته است.
همان‌طور‌ی‌که استفاده از غشاهای مصنوعی برای عملیات فوق فیلتراسیون و
جداسازی مواد معدنی محلول به تازگی انجام شده است.

پیشرفت‌های انجام شده در فرایندهای تصفیه آب در طول قرن حاضر از آن‌چه که
قبلاً در طی تمام تاریخ رخ داده بیشتر است. به استثنای چند مورد فرایندهای
تصفیه بدون اتکا به اطلاعات علمی در مورد اصول عملکردشان و تنها با وسائل
اندک برای ارزیابی کمی میزان تأثیر آنها توسعه یافته‌اند. تنها در طی ۳۰
الی ۴۰ سال اخیر آگاهی‌های علمی بر فرایندهای تصفیه آب عملاً تأثیر گذار
بوده است. جالب است بدانید یک تئوری منجر به بروز تغییرات چندی در
فرایندهای اصلی تصفیه آب گردیده است. فهم مبانی علمی سبب بهتر شدن فرایندها
و توسعهٔ جامع‌تر وسائل و افزایش کل راندمان راهبردی تصفیه آب گردیده است.

آلودگی آب شرب و اهمیت تصفیه

همان‌طور که می‌دانید آب بیش از سه‌چهارم سطح کره زمین را پوشانده است.
۲/۹۷ درصد از آب‌های موجود در این سیاره در اقیانوس‌ها و دریاها انباشته
شده‌اند، لیکن تنها حدود ۸/۲ درصد از آب‌های موجود قابل شرب می‌باشد. قدار
قابل توجهی از کل آب‌های سطح کره زمین به‌صورت مناطق قطبی، یخچال‌های
طبیعی، رطوبت هوا و خاک می‌باشد که عملاً غیرقابل دسترسی است و تنها ۶۲/۰
درصد از آن در رودخانه‌ها جاری بوده و یا به‌صورت دریاچه‌های آب شیرین و
منابع زیرزمینی قرار گرفته‌اند و انسان‌ها آب آشامیدنی خود را از این منابع
تأمین می‌نمایند.

امروزه این منابع محدود آب شیرین قابل دسترس در معرض انواع آلودگی‌های
میکروبی و شیمیائی قرار گرفته‌، و آلاینده‌های فراوانی از طریق فاضلاب‌های
صنعتی و کودهای شیمیائی منابع حیاتی انسان‌ها را به‌طور جدی تهدید
می‌نماید.

۱) متأسفانه با توسعه تمدن جدید و صنعتی شدن جوامع، فاضلاب‌های صنعتی، مواد
سمی، (فلزات سنگین) و آلودگی‌های مضر که برای سلامتی موجود تهدید به حساب
می‌آید، از قبیل اسیدیته آزاد، مواد قلیائی، گازهای سمی، مواد رادیواکتیو،
میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا، چربی و روغن و … را وارد آب‌های شیرین قابل
دسترس می‌نمایند.

۲) مواد شوینده که در عصر ما بسیار توسعه یافته و حجم وسیعی را تشکیل
می‌دهد، هر روز و هر ساعت از طریق چاه‌های فاضلاب وارد آب‌های زیرزمینی
گردیده و مولکول‌های کربن‌دار حلقوی (هیدروکربورها) موجود در آن که به
آسانی قابل استحاله و تغییر نیستند، را وارد آب‌های زیرزمینی می‌گردانند و
آلودگی‌ شیمیائی ایجاد می‌نمایند. متأسفانه با تمام تلاشی که به عمل آمده
در حال حاضر فقط ۲۵ درصد از پاک‌ کننده‌ها (دترجنت‌ها) در شرایط معمولی
تجزیه می‌گردند (جزء انواع تجزیه شونده می‌باشند) و ۷۵ درصد آنها استحاله
نمی‌گردد و مولکول‌های حلقوی کربن‌دار آنها شکسته نمی‌شوند.

۳) تصفیه‌خانه‌های آب شرب جهت مبارزه با آلودگی‌ها با اضافه کردن مقداری
کلر که ارزان‌ترین و قابل دسترس‌ترین آنتی‌اکسیدان است، میکروب‌ها و
ویروس‌ها را در شرایطی خاص (نه به‌طور کامل) از بین می‌برند. هنگامی که کلر
به‌عنوان گندزدائی کننده در تصفیه آب به کار می‌رود، در اثر ترکیب کلر با
مواد آلی مثل اسید هیومیک تولید تری‌هالومتان‌ها THMs یا هالوفرم‌ها را
می‌نماید، تری‌هالومتان‌های اصلی عبارتند از: کلروفرم (CHCL۳)، برمودی
کلرومتان (CHBrCL۲)، دی‌برموکلرومتان (CHBr۲CL) و برموفرم (CHBr۳). شواهدی
در دست است که این ترکیبات خاصیت سرطان‌زائی دارند، که برای سلامتی
انسان‌ها جداً مضر تشخیص داده شده‌اند. در شکل تصفیه آب به‌صورت رایج
این‌گونه مواد هم‌چنان در آب باقی می‌مانند و کلر اضافی باقی‌مانده نیز اثر
زیان‌آور خود را بر سلامتی انسان‌ها وارد می‌سازد. در هر حال تصفیه‌های
اولیه تأثیر زیادی در رابطه با مقابله با آلودگی‌ شیمیائی و عناصر محلول در
آب نمی‌توانند انجام دهند. فلزات مضر و نمک‌های زیان‌آور هم‌چنان از طریق
آب آشامیدنی وارد بدن انسان‌ها می‌گردند و اثرات تخریبی خود را به‌جای
خواهند گذاشت.

۴) آب حاوی محلول نمک‌ها و فلزات زیان‌آور، که میزان آن با: Electrical
Conductivity, TDS Total Dissolved Solids، مشخص می‌گردد، متابولیسم سلولی و
سوخت و ساز سلول‌های بدن انسان را تحت تأثیر قرار می‌دهد و در رسیدن غذا و
اکسیژن کافی به نسوج و بافت‌های بدن اختلال ایجاد می‌‌نماید. این اختلال
به‌صورت خستگی مفرط، ناراحتی‌های پوستی، ضعف در عضلات بدن، سردرد و … ظاهر
می‌گردد. مواد زائد آب در سیستم گردش خون به‌صورت رسوباتی در جداره رگ‌ها
باقی می‌مانند و موجب تصلب شرائین، فشار خون، کاهش کارائی کلیه‌ها و کاهش
ترشحات مفید غدد بدن و نهایتاً سکته‌های قلبی، مغزی و سایر عوارض خطرناک
می‌گردند.

۵) میزان آب موجود در بدن انسان ۶۶ درصد تا ۸۵ درصد است که مقدار آن در خون
۷۹ درصد می‌باشد. آب سالم و بهداشتی آبی است که قادر به انجام مأموریت‌های
ضروری برای حیات پرنشاط و سالم باشد. سوخت و ساز سلولی عمدتاً توسط آب
صورت می‌پذیرد و آب به‌طور دائم سلول‌ها و بافت‌ها را با حمل مواد غذائی
تغذیه کرده و سپس مواد زائد آنها را به خارج از بدن حمل می‌کند، که در صورت
اشباع بودن مولکول‌های آب از عناصر زائد این توانائی کاهش می‌یابد و عوارض
آن به‌صورت‌های گوناگون در زندگی ما ظاهر می‌گردد.

۶) توجه به امر بهداشت آب آشامیدنی و مضرات ناشی از آلودگی‌های مختلف آب در
سال ۷۸ توجه همراهان گروه تصفیه آب را به خود جلب نمود. آنان جهت پرهیز
دادن از امراض و ناراحتی‌های ناشی از این آلودگی‌ها، و توسعه آگاهی عمومی
نسبت به آنها تلاش‌های خود را آغاز کردند. استفاده گسترده از سیستم‌های
تصفیه (Reverse Osmosis) اسمز معکوس از نتایج این فعالیت‌هاست. Reverse
Osmosis سیستمی است که با بهره‌گیری از قانون اسمز در طبیعت می‌تواند
آب‌های آلوده و ناسالم با عبور دادن از فیلتری مخصوص به نام (membrane) به
آب سالم بهداشتی تبدیل نماید، که نزدیک به مختصات استاندارد سازمان بهداشت
جهانی (WHO) می‌باشد. این سیستم مولکول‌های آب را غربال کرده و مولکول‌های
اشباع نشده و سالم را از مولکول‌های اشباع شده جدا می‌نماید. انواع
میکروب‌ها و ویروس‌ها که در اندازه‌های فیزیکی ۰۳/۰ تا ۳ میکرون مشخص
می‌گردد و هم‌چنین انواع فلزات سنگین و نمک‌های زیان‌آور را به‌صورت پساب
خارج می‌نماید و تنها به آب سالم و بهداشتی اجازه عبور و خروج از سیستم را
می‌دهد که قابل شرب و اطمینان‌آور است.

دستگاه‌های کوچک پرتابل و خانگی و اداری اسمز معکوس قابل دسترس‌ترین سیستم و
با شرایط کاملاً اقتصادی جهت تأمین آب آشامیدنی سالم در منزل و محیط کار
می‌باشد. با این دستگاه‌ها دیگر نیازی به تهیه آب معدنی بسته‌بندی شده
نخواهید داشت و از مضرات بی‌شمار آب‌های ناسالم در امان خواهید بود.

تصفیه آب صنعتی

● انواع تصفیه :

▪ تصفیه خارجی :

کلیه روشها برای رهایی از مشکلات ناشی از وجود ناخالصی قبل از ورود اب به
داخل واحد صنعتی را تصفیه خارجی گویند که شامل روشهایی چون اهک زنی استفاده
از رزین ها ی تعویض یونی و فیلتراسیون می باشد.

▪ تصفیه داخلی :

در صورت کم بودن دبی اب ممکن است هزینه تصفیه اب به روشهای خارجی خیلی زیاد
باشد لذا برای حذف کامل نا خالصی ها با افزودن مواد شیمیایی مناسب به اب
در خود واحد صنعتی عمل تصفیه انجام می پذیرد که به ان تصفیه داخلی می
گویند.

● ” تاریخچه رزین های تعویض یونی”

رزین های تعویض یونی ذرات جامدی هستند که می توانند یون های نا مطلوب در
محلول را با همان مقدار اکی والان از یون مطلوب با بار الکتریکی مشابه
جایگزین کنند.

در سال ۱۸۵۰ یک خاک شناس انگلیسی متوجه شد محلول سولفات امینیومی در لایحه
های خاک عبور می کند امونیوم خود را با کلسیم عوض کرده و به صورت سولفات
کلسیم در می اید که ادامه تعقیبات منجر به شناسایی سیلیکات الومینیوم به
عنوان یک ماده تعویض کننده یون گردید . به رزین های معدنی زئولیت می گویند
که قادرند یونهای کلسیم و منیزیوم را از اب حذف کرده و به جای ان سدیم ازاد
کنند از این رو به زئولیتهای سدیمی مشهور شده اند اما زئولیتهای سدیمی
قادر به تصفیه سیلیس اب نبودند و این علت دانشمندان را بر ان داشت تا
زئولیتهایی در هلند ساخته شود که به جای سدیم فعال هیدروژن فهال دالشتند که
به زئولیتهای کاتیونی معروف شدند و می توانستند تمام نمکهای محلل در اب را
به اسیدهای مربوطه تبدیل کنند در حال حاظر رزینهای کاتیونی ضعیف و قویو
همچنین رزینهای انیونی ضعیف و قوی تولید گردیده است .

رزین ها در داخل ستونهای مخصوص از جنس استیل (فولاد زنگ نزن) روی لایهای
سیلیس مشبک ریخته می شود و اب خام از بالا روی ان ریخته و از پایین ستون
خارج می شود .

▪ احیای رزین:

پس از اینکه مدتی از رزین استفاده گردید مدت تصفیه ان کم می شود و باید عمل احیا روی ان انجام گیرد که شامل مراحل زیر می باشد.

شستشوی معکوس که اب از کف بستر رزین به طرف بالا جریان پیدا می کند که هدف معلق کردن دانه ای رزین می باشد .

تزریق ماده شیمیایی احیا کننده (هنگامی که نمک استفاده می شود تا زمانی که اب خروجی تلخ است یعنی منیزیم)

شستشوی اهسته : به خاطر توزیع ماده شیمیایی در سرتاسر بستر رزین و در نتیجه تماس بهتر ماده شیمیایی با دانه های رزین

شستشوی سریع به خاطر حذف باقیمانده ماده احیا کننده تا دستگاه برای سرویس دهی مجدد اماده گردد.

▪ الکترو دیالیز:

کمتر از ربع قرن است الکترودیالیز به عنوان یک روش صنعتی برای تصفیه اب در
جهان مطرح شده است . الکترودیالیز همانند روش رزینهاست ولی به جای دانه های
ریز از غشاهای صفحه ای با مقاومت مکانیکی بالا استفتده می شود . این غشاء
دارای دو نوع کاتیونی و انیونی می باشد که غشاءهای انیونی دارای بار
الکتریکی مثبت بوده و فقط انیونها می توانند از ان عبور کنند . غشاءهای
کاتیونی دارای بار الکتریکی منفی بوده و تنها کاتیونها اجازه عبور را دارند
.

▪ اسمز معکوس :

فرایندی فیزیکی است که می توان از محلولی به کمک یک غشاء نیمه تراوا حلال تقریبا خالص تهیه کرد .

اسمز معکوس می تواند ۹۹% مواد معدنی حل شده و ۹۷% مواد الی و کلوئیدی اب را
حذف کند . در اسمز معکوس اب خام توسط پمپ به داخل محفظه ای که دارای غشاء
نیمه تراوا می باشد رانده می شود چون تقریبا فقط اب خالص می تواند از غشاء
عبور کند.

تصفیه آب خانگی

بررسی روش های تصفیه آب خانگی و کاربرد آنها

دستگاههای تصفیه آب خانگی برای حذف یا کاهـش مواد زائد آب آشامیدنی بکار میروند. این مواد عمدتا عبارتند از :

الف) سختی آب

ب) کلر و ترکیبات بیماریزای کلر

ج) فلزات سنگین

د) آلودگی های میکربی

در زیر به بررسی این پارامترها و روشهای تصفیه آن ها می پردازیم :

۱) مواد زائد آب

الف) سختی آب [۱]

املاح موجود در آب موجب بالا رفتن سختی آب می شوند

تماس آب با ترکیبات آهکی موجود در زمین باعث ورود عوامل سختی در آب ها شده و
معمولا آب های زیرزمینی از سختی زیادتری نسبت به آب های سطحی برخوردارند.

سختی آب، عملا شاخص میزان فعل و انفعال آب با صابون است و برای شستشو با آب
های سخت تر به صابون زیادتری نیاز است. سختی آب به مجموعه املاح کلسیم و
منیزیم موجود در آب بر حسب میلی گرم در لیتر کربنات کلسیم اطلاق میشود.

طبقه بندی آب ها از نظر سختی بشرح زیر میباشد :

ـ آب های سبک : ۶۰-۰ میلی گرم در لیتر

ـآب های با سختی متوسط : ۱۲۰-۶۰ میلی گرم در لیتر

ـ آب های سخت : ۱۸۰-۱۲۰ میلی گرم در لیتر

ـ آب های خیلی سخت : بیشتر از ۱۸۰ میلی گرم در لیتر

ـ آب های سخت در درجه حرارت بالا در جداره کتری و دیگ های بخار رسوبات
کربنات کلسیم ایجاد میکند. مطالعات اخیر نشان داده که مصرف آب های سخت تر
بعلت وجود منیزیم و کلسیم مرگ های ناگهانی ناشی از امراض قلبی و عروقی را
به شدت کاهش میدهد.

در حال حاضر هیچگونه رابطه ای میان پیدایش سنگ کلیه و سختی آب گزارش نشده
است. علاوه بر این وجود کلسیم و منیزیم در آبهای آشامیدنی سخت مانع جذب
فلزات سنگین نظیر سرب، کادمیوم، روی و مس و رسوب آنها در استخوانها می شود.

در عین حال در نقاطی از روسیه که از آب های نسبتا سخت استفاده می کنند به
مواردی از پیدایش سنگ در مجاری ادرار برخورده اند. این موضوع تقریبا در آب
های با سختی ۵۰۰ میلی گرم در لیتر کربنات کلسیم به اثبات رسیده است.

از سوی دیگر در نقاطی که از آب های نرم تر استفاده می شود، به فشار خون،
وجود چربی و کلسترول در خون برخورده اند که هر دوی این عوامل میتواند در
مرگ های ناگهانی بسیار مؤثر باشد. به طور کلی میتوان گفت که در نقاطی که آب
سخت مصرف می شود امراض قلبی کمتر از نقاطی است که ساکنین آنها آب های سبک
تر مصرف می کنند. به علاوه بروز سکته های قلبی در نقاط با آب های سخت تر به
مراتب کم تر از نقاط با آب های سبک تر است .

ب) کلـر [۲]

برای میکرب زدایی، در تصفیه خانه های شهری کلر به آب افزوده میشود

کلر و ترکیبات آن برای ضدعفونی آب آشامیدنی در تصفیه خانه ها به آب اضافه
میگردد. در سالهای اخیر تحقیقات بعمل آمده نشان داده اند که مواد آلی موجود
در آب با کلر ترکیب شده و ایجاد تری هالومتان ها، کلرات و سایر ترکیبات
جانبی مضر و سمی می نمایند که باعث بروز انواع بیماریهای صعب العلاج در
انسان میگردند.

ج) فلزات سنگین [۳]

فلزات سنگین از طریق نفوذ پساب صنعتی در آب آشامیدنی به انسان منتقل میشود

فلزات سنگین با توجه به توسعه شهرنشینی و صنایع که منجر به افزایش میزان
فاضلاب و پساب تولید گردیده است، عمدتا از طریق دفع نادرست و غیربهداشتی
فاضلاب شهری و پساب صنعتی وارد محیط زیست می گردد. مرگ و میرهای آبزیان در
اثر تخلیه پساب های محتوی فلزات سنگین در دنیا و ایران بی سابقه نیست.
سبزیجات اطراف تهران نیز که با فاضلاب آبیاری میشود از این آلودگی ها بی
بهره نمیباشد. فلزات سنگین شامل سرب، جیوه، روی، نیکل، کرم، کادمیوم و غیره
میباشد. وجود فلزات سنگین در غلظت بیش از استاندارد در آب شرب باعث عوارض
مختلف نظیر مسمومیت، حساسیت شدید، ضایعات کروموزومی، عقب افتادگی ذهنی،
فراموشی، پارکینسن، سنگ کلیه، نرمی استخوان و انواع سرطان منجمله سرطان
پروستات میگردد. یکی از کارشناسان محیط زیست، آلودگی محیط مخصوصا آب با
فلزات سنگین را بعنوان بزرگترین گناهی که بشر در طبیعت انجام میدهد ارزیابی
نموده است..

د) میکرواورگانیزم های بیماری زا

میکربها از طریق نفوذ فاضلاب انسانی در آب آشامیدنی به انسان منتقل می شوند

امراض مختلفی بوسیله آب به انسان منتقل می شوند. از جمله این امراض می توان
وبا، حصبه، اسهال میکربی و خونی، هپاتیت، سل، دیفتری، انگلهای خونی و کبدی
را نام برد. عوامل بروز این بیماریها که شامل تک یاخته ها، ویروس ها،
باکتری ها، کرم ها و انگلها می باشند، از طریق نفوذ فاضلاب در آب آشامیدنی
به انسان منتقل می شود. بیماری های ناشی از آب آلوده سالانه نزدیک به یک
میلیارد انسان را در روی کره زمین مبتلا می کند و باعث مرگ حدود ۱۰ میلیون
نفر می شود.

۲) منشاء آب

▪ آب لـوله کشی

آب تهران که از سدهای کرج، لار و لتیان تامین می گردد دارای کیفیت بالائی
بوده و از این نظر معروفیت جهانی دارد. در سالهای اخیر بعلت کافی نبودن آب
این سدها، برای تامین آب مورد نیاز تهران چاههای عمیق در سطح و حومه شهر
حفر گردیده و آب آن به شبکه شهری اضافه گردیده است. آب این چاهها سختی آب
تهران را بالا برده است و در صورتیکه قبل از ورود به شبکه تصفیه و گندزدایی
نگردد می تواند از طریق نشت پساب منشاء آلودگی های انگلی و میکروبی و
فلزات سنگین شود. از طرف دیگر بالا بودن مقدار کلر تزریقی در تصفیه خانه ها
برای مقابله با این آلودگی ها موجب ایجاد آلودگی شیمیایی آب می گردد که
علاوه بر طعم و بوی نامطبوع، کلر موجب ایجاد ترکیبات بیماری زای تری
هالومتانها می شود. آب های شهری را بایستی قبل از استفاده از وجود میکرب ها
و انگل ها و همچنین کلر و ترکیبات آن و در صورت موجود بودن، از فلزات
سنگین پاک نمود.

▪ آب معـدنی

در اکثر کشورهای غربی برای شرب از آب لوله کشی استفاده نشده و بجای آن از
آب آشامیدنی بسته بندی شده در بطری استفاده میشود. دلیل این امر بدی کیفیت
آب لوله کشی این ممالک که از رودخانه های حاوی فاضلاب تصفیه شده تامین
میگردد میباشد.

آبمعدنی در کشورهائی که آب لوله کشی از تصفیه پساب تهیه میشود و فاقد املاح
مفید میباشد و یا دسترسی به آب پاک میسر نمی باشد، تنها شیوه مطمئن تامین
آب شرب است.

در مورد استفاده از آبمعدنی در کشور ما بایستی به موارد زیر توجه نمود[۴]:

همه آبهای بطری شده آبمعدنی نمیباشند. عبارت” آب آشامیدنی “قید شده بر روی
بطری ها نشان دهنده آن است که این آبها فاقد املاح معدنی کافی بود و اکثرا
از چاههای داخل یا اطراف شهر بدست می آیند.

ـ منشاء آب ( چشمه یا چاه) میتواند بعلت مجاورت با عوامل آلوده کننده آب
مانند چاههای فاضلاب محدوده شهری و ییلاقی، کارخانجات و محل چرای دام و
غیره در معرض آلودگی قرار گیرد.

ـ عدم رعایت مسائل بهداشتی و آلوده بودن احتمالی بطری و درب بطری در خط پرکن آبمعدنی می تواند موجب آلودگی آبمعدنی گردد.

میکرواورگانیزم ها در شرایط مساعد در داخل بطری بسرعت رشد و تکثیر می
یابند. از این نظر آبمعدنی را بایستی پیش از گذشت تاریخ مصرف استفاده نموده
و قبل از مصرف چند روز در داخل یخچال نگهداری کرد.

۳) روش های تصفیه آب خانگی

متداول ترین روش های تصفیه آب خانگی بشرح زیر میباشد :

▪ رزین های تبادل یون برای کاهش سختی آب :

رزین های تبادل یونی با تبدیل یون های کلسیم و منیزیم محلول در آب به یون
های نامحلول ، آنها را جذب و در نتیجه سختی آب را کاهش می دهد. متاسفانه،
این رزین ها محیط بسیار مساعدی برای رشد و تکثیر باکتریها میباشند بطوریکه
تعداد باکتریها در داخل این فیلترها در کمترین مدتی به میزان قابل توجهی
افزایش می یابد.

جدیدا برای مقابله با تکثیر میکرواورگانیزم ها در محیط رزینی، فیلترهای
رزینی نوع Bacteriostatic تولید گردیده است که تا حدودی مانع تکثیر سریع
میکروبها در داخل فیلتر می گردد. با این وجود، قبل وبعد از این نوع فیلتر
آب بایستی کاملا ضدعفونی گردد و چون راکد ماندن‌ آب در داخل بستر رزین موجب
گندیدگی سریع آب می گردد، باید دقت نمود که آب در داخل این فیلترها همیشه
جریان داشته باشد. رزینهای داخل فیلتر پس از مدتی اشباع شده و بایستی تعویض
شوند. استفاده از این فیلترها برای آبهای مشکوک و یا آلوده به میکروب و
انگل مجاز نمی باشد.[۵]

▪ کربن اکتیو (زغال فعال) برای حذف کلر، رنگ، بو و تری هالومتانها :

فیلترهای کربن فعال خاصیت جذب مواد آلی و بعضی فلزات سنگین محلول در آب را
دارد و رنگ، بو، کلر و ترکیبات کلر آب را حذف می نماید. مشابه فیلترهای
رزین، بستر کربن فعال محیط مساعدی برای تغذیه و تکثیر باکتری ها بشمارمی
آیند و پس از آن گندزدایی و تصفیه میکربی ضروری میباشد.

▪ زئولیت [۶] برای حذف فلزات سنگین :

زئولیت ها رزین های طبیعی هستند که دارای خاصیت مبادله کاتیونی و حذف فلزات
سنگین میباشند. از جمله موارد مهم کاربری زئولیت ها حذف کاتیونهای ارسنیک،
تیتان، آلومینیوم کوبالت، کرم، آلومینیوم، سرب، روی و غیره میباشد.

▪ فیلترهای سرامیکیئ برای حذف مواد معلق، باکتری ها و انگلها

فیلترهای سرامیکی با منفذهای عبور آب حدود ۵/۰ میکرون، مانع عبور مواد معلق
و کلیه انگلها و میکربها گردیده و با اطمینان کامل آلاینده های بیماری زای
آب را حذف می نمایند. حتی آبهای آلوده و مشکوک پس از عبور از این صافی ها
کاملا شفاف، بهداشتی و قابل شرب می گردند.

تصفیه با فیلترهای سرامیکی تنها روش غیرشیمیایی میباشد که بدون نیاز به
برق، آلودگی های میکربی آب را حذف می نماید. فیلترهای سرامیک مرغوب، در
مواقع شیوع بیماریهای اپیدمی نیز بهترین شیوه تامین آب شرب سالم در محل
مصرف میباشند.

۴) دستگاه های تصفیه آب خانگی

بطوریکه مشاهده می شود، هیچ یک از روشهای فوق به تنهایی قادر به تامین آب
شرب سالم و گوارا نمی باشد. با در نظر گرفتن مواد زائد موجود در آب و با
استفاده از روشهای مختلف تصفیه بایستی مواد زائد را از آب خارج نمود.

تصفیه آب در داخل زمین

آب که بر زمین می‌ریزد و در آن نفوذ می‌کند، از طرفی با تولید نیترات در
فرایندهای زیست شناختی و از طرف دیگر بدلیل صاف شدت طبیعی در اثر دخالت
پدیده‌های فیزیکی و مکانیکی در داخل زمین مورد تصفیه قرار می‌گیرد.

تولید نیترات

مواد آلی که بوسیله آب حمل می‌شوند، بتدریج که در زمین نفوذ می‌کنند، در
اثر کاهش و اکسایش پی در پی متلاشی می‌شوند. مجموع پدیده‌هایی که طی آنها
مواد آلی اولیه به نیترات‌های حل پذیر و مستقیما قابل جذب برای گیاه تبدیل
می‌شوند، تولید نیترات است. نقش تفکیک مولکول آلبومینوئید مربوط به
میکروب‌های هوازی و ناهوازی‌ ای است که در خاک ، زندگی و در اولین مرحله
این مولکول را به سوی تبدیل به نمکهای آمونیاکی هدایت می‌کنند.

سپس تحت تاثیر باکتری‌های ویژه ، این نمکها ابتدا به نیتریت و بعد به
نیترات تبدیل می‌شوند. بنابراین ، نیتروژن به شکل نیترات بوسیله گیاهان جذب
می‌شود. گیاهان نیز مانند فرایند تولید نیترات به شرایطی مانند دما ،
رطوبت و اکسایش نیاز دارند، اما حضور آهک نیز بسیار مهم است. به این دلیل
است که توانایی تولید نیترات در سازنده‌های رخنه‌دار و سنگ آهک زیاد است،
در حالی‌که در زمینهای سیلیسی و از لحاظ آهک ، فقیر این توانایی اندک است.

بطور خلاصه ، تولید نیترات عبارت است از نقطه پایان تبدیل محیط آبی به
محیط معدنی شده ای که در آن ، میکروبهایی که احتمالا از ابتدا در ماده آلی
گفته شده وجود داشته اند، دیگر چندان زنده نمانند. به‌علاوه ، این میکروبها
با گونه‌های دیگری که با محیط کاملا سازش یافته‌اند، رقابت حیاتی پیدا
می‌کنند و در این مبارزه بیشتر گونه‌های بیماری‌زا از بین می‌روند.

صاف شدن طبیعی

از طریق صاف شدن طبیعی ، میکروبهایی که بوسیله مواد آلی حمل می‌شوند،
بدلیلی مکانیکی که نتیجه در هم بر هم بودن دانه‌های تشکیل دهنده سازند
تراواست، متوقف می‌شوند. مبنای این فرایند تصفیه ، پدیده جذب سطحی است.
منظور از پدیده جذب سطحی ، خاصیت بعضی اجسام جامد است که می‌توانند اجسام
محلول ، معلق یا کلوئیدی را در سطح خود نگهدارند. پدیده جذب سطحی ، پدیده
ای کاملا فیزیکی دارای ماهیت الکتروستاتیک است.

از طرفی ، چون در خاکهای ماسه‌ای ، این دیواره جذب کننده از سطح گسترده
دانه‌های ماسه تشکیل می‌شود، فوق العاده وسیع است. بنابراین ، تصفیه در
مسافت که متغیری تابع قطر و نظم دانه‌ها و نیز نحوه آرایش درونی لایه است،
انجام می‌شود.

یادآور می‌شویم که صاف شدن طبیعی در زمینهایی که نمونه بزرگ آنها
تراواست، نیز بر اساس پدیده جذب سطحی امکان‌پذیر است، مشروط بر اینکه
رخنه‌های سنگهای تشکیل دهنده این زمینها بسیار باریک باشند یا رخنه‌های پهن
آنها با مواد ریز پر شده باشند. در این زمینها ، مدت تماس با جداره‌ها نقش
عمده ای دارد. بنابراین ، عمل صاف شدن آبهایی که از گل سفید یا سنگ آهک
سرچشمه می‌گیرند، در صورتی خوب انجام می‌شود که آب در آنها به آرامی
حرکتند.

همچنین اگر رگه آبدار دارای زمینهای پوششی با ضخامت کافی باشد، اطمینان بیشتر خواهد بود.

سرعت گردش آب در زمین

بعلت متغیر بودن سرعت گردش آب در زمین ، فقط ارقام تقریبی می‌توان ذکر کرد.
سرعت نفوذ در زمینهای رخنه‌دار در سنگ آهکها ۴۰m و در دیگران ۱۰km در ۲۴
ساعت اندازه‌گیری شده است.

“دینر” (Diener) اطلاعات زیر را برای آبرفتهای منطقه وال دولوار ارائه داده است:

· نزدیک تپه در حوالی منطقه دخول آبهای سطحی: بطور متوسط ، ۰,۰۴ متر در ساعت یا یک متر در ۲۴ ساعت.

· نزدیک رود: بطور متوسط ۰,۲ متر یا ۵ متر در ۲۴ ساعت.

در جریان پمپاژها ، سرعت زیاد می‌شود و بین ۵ متر تا ۲۰ متر در ۲۴ ساعت
تغییر می‌کند. در آبرفتهای ریزتر ، سرعت کمتر است. در فرانکفورت ، سرعتهایی
در حدود ۰,۰۲ متر در ساعت یا ۰,۵ متر در ۲۴ ساعت دیده شده است.

آب ماده ای فراوان در کره زمین است. به شکل های مختلفی همچون
دریا ، باران ، رودخانه و… دیده می‌شود. آب در چرخه خود ، مرتباً از حالتی
به حالت دیگر تبدیل می‌شود، اما از بین نمی‌رود. هر گونه حیات محتاج آب
می‌باشد. انسان ها از آب آشامیدنی استفاده می‌کنند، یعنی آبی که کیفیت آن
مناسب سوخت و ساز بدن باشد.

با رشد جمعیت، منابع آب طبیعی در حال تمام شدن هستند و این
مسئله ، سبب نگرانی بسیاری از دولت‌ها در سراسر دنیا شده است. گاهی بدلیل
مشکلات کمبود آب ، این ماده را جیره بندی می‌کنند تا مصرف آن را تعدیل
نمایند.

ماده ای شگفت انگیز

فرمول شیمیایی آب

آب نوعی ماده مرکب است که از دو عنصر اکسیژن و هیدروژن ساخته
شده است. آب را جزو دسته مخلوط‌ها طبقه‌بندی نمی‌کنند، چون خواص آب نه به
خواص هیدروژن شبیه است و نه به خواص اکسیژن. از ترکیب دو اتم هیدروژن و یک
اتم اکسیژن، یک مولکول آب بوجود می‌آید. یک قطره آب دارای تعداد بی شماری
مولکول آب می‌باشد.

معادله شیمیایی واکنش بین هیدروژن و اکسیژن و تشکیل آب از قرار زیر است:

هر مولکول آب دارای یک ناحیه مثبت و یک ناحیه منفی است که این
دو ناحیه در دو طرف مولکول آب واقع شده‌اند. شیمیدان‌ها با کمک شواهد به
این نتیجه رسیده‌اند که مولکول آب شکل خطی ندارد، یعنی به این صورت نیست که
دو اتم هیدروژن بصورت خطی در دو طرف یک اتم اکسیژن قرار گرفته باشند (HــOــH).
بلکه مولکول آب حالت خمیده ای دارد که اتم های هیدروژن در سر مثبت مولکول و
اتم های اکسیژن در سر منفی مولکول آب تجمع پیدا نموده اند.

اشکال متغیر

آب در اشکال متفاوتی بر روی زمین یافت می‌شود. تنها ماده ای
است که در طبیعت به هر سه حالت جامد، مایع و گاز وجود دارد. ابرها در
آسمان، موج دریا، کوه یخی، توده های یخی در دل کوه ها و منابع آبی زیرزمینی
تنها چند شکل از آب می‌باشند. طی اعمال تبخیر، میعان، انجماد و ذوب، آب
مرتباً از حالتی به حالت دیگر تبدیل می‌شود. این پدیده تبدیل آب را چرخه
بزرگ آب می‌نامند.

از آنجا که بارندگی در صنعت کشاورزی و همچنین برای خود بشر
بسیار با اهمیت است، به اشکال مختلف بارندگی نام های به خصوصی اطلاق
می‌شود. بارندگی معمولاً بصورت باران است. دیگر اشکال آن، تگرگ،برف، مه و
شبنم می‌باشند. همچنین، از برخورد نور با قطرات باران، رنگین کمان پدید
می‌آید.

آب‌های روی سطح زمین، نقش های مهمی ایفا می‌کنند؛ رودخانه‌ها
آب مورد نیاز کشاورزی را فراهم می‌کنند و دریاها هم وسیله ای برای تجارت و
مبادله کالاها محسوب می‌شوند. توده های یخی و آبشارها هم از دیگر اشکال آب
هستند. فرسایش به وسیله ی آب، نقش مهمی در شکل محیط زیست ایفا می‌کند.

به علاوه، دره ها و دلتاهای حاصل از رسوبات رودخانه‌ها، محلی
برای سکنی گزیدن انسان ها بوده است. آب به داخل زمین هم نفوذ می‌کند و
آب‌های زیرزمینی را ایجاد می‌کند. آب‌های زیرزمینی را می‌توان با کندن چاه
یا قنات استخراج نمود. البته آب های زیرزمینی به شکل چشمه یا چشمه آب گرم
هم به سطح زمین می‌آیند.

آب املاح و مواد معدنی مختلفی دارد که بر حسب آن مواد، طعم و
مزه اش بسیار تفاوت می‌کند. البته ما انسان‌ها ، خود ، قادریم که آشامیدنی
بودن آبی را ارزیابی کنیم؛ مثلاً از آب شور دریا و یا آب‌های بدبوی باتلاق
ها استفاده نمی‌کنیم. بلکه آبی می نوشیم که سالم بوده و مناسب نیازهای
بدنمان باشد.

آب آشامیدنی

آب‌های آشامیدنی را از چشمه ها ، قنات ها و یا چاه ها استخراج
می‌کنند. بنابراین ، برای تولید بیشتر آب ، می‌توان چاه‌های بیشتری ساخت.
باران و دریا هم از دیگر منابع آبی هستند که البته به عنوان آب آشامیدنی
مناسب نیستند. این گونه آب‌ها را باید تصفیه نمود. روش های معروف تصفیه آب ،
تقطیر و جوشاندن می‌باشند.

تصفیه آب و فاضلابها

آب و فاضلابها برای استفاده و برای برگشت به محیط یا استفاده
مجدد نیاز به تصفیه دارند. روشهای مختلفی برای تصفیه آبها و فاضلابها وجود
دارد که بسته به مصارف آب و نوع آلودگی از این روشها استفاده می‌شود.
عمده‌ترین‌ روشهای تصفیه آب عبارت‌اند از:

تصفیه مکانیکی آب

تصفیه شیمیایی آب

تصفیه آب به روش اسمز معکوس

تصفیه بیوشیمیایی آب

فیلتراسیون آب

بررسی روش های تصفیه آب خانگی و کاربرد آنها

دستگاههای تصفیه آب خانگی برای حذف یا کاهـش مواد زائد آب آشامیدنی بکار میروند. این مواد عمدتا عبارتند از :

الف ) سختی آب

ب ) کلر و ترکیبات بیماریزای کلر

ج ) فلزات سنگین

د ) آلودگی های میکربی

در زیر به بررسی این پارامترها و روشهای تصفیه آن ها می پردازیم :

۱- مواد زائد آب

الف) سختی آب [۱]

املاح موجود در آب موجب بالا رفتن سختی آب می شوند

تماس آب با ترکیبات آهکی موجود در زمین باعث ورود عوامل سختی
در آب ها شده و معمولا آب های زیرزمینی از سختی زیادتری نسبت به آب های
سطحی برخوردارند.

سختی آب، عملا شاخص میزان فعل و انفعال آب با صابون است و
برای شستشو با آب های سخت تر به صابون زیادتری نیاز است. سختی آب به مجموعه
املاح کلسیم و منیزیم موجود در آب بر حسب میلی گرم در لیتر کربنات کلسیم
اطلاق میشود.

طبقه بندی آب ها از نظر سختی بشرح زیر میباشد :




آب های سخت در درجه حرارت بالا در جداره کتری و دیگ های بخار
رسوبات کربنات کلسیم ایجاد میکند. مطالعات اخیر نشان داده که مصرف آب های
سخت تر بعلت وجود منیزیم و کلسیم مرگ های ناگهانی ناشی از امراض قلبی و
عروقی را به شدت کاهش میدهد.

در حال حاضر هیچگونه رابطه ای میان پیدایش سنگ کلیه و سختی آب
گزارش نشده است. علاوه بر این وجود کلسیم و منیزیم در آبهای آشامیدنی سخت
مانع جذب فلزات سنگین نظیر سرب، کادمیوم، روی و مس و رسوب آنها در
استخوانها می شود.

در عین حال در نقاطی از روسیه که از آب های نسبتا سخت استفاده
می کنند به مواردی از پیدایش سنگ در مجاری ادرار برخورده اند. این موضوع
تقریبا در آب های با سختی ۵۰۰ میلی گرم در لیتر کربنات کلسیم به اثبات
رسیده است.

از سوی دیگر در نقاطی که از آب های نرم تر استفاده می شود، به
فشار خون، وجود چربی و کلسترول در خون برخورده اند که هر دوی این عوامل
میتواند در مرگ های ناگهانی بسیار مؤثر باشد. به طور کلی میتوان گفت که در
نقاطی که آب سخت مصرف می شود امراض قلبی کمتر از نقاطی است که ساکنین آنها
آب های سبک تر مصرف می کنند. به علاوه بروز سکته های قلبی در نقاط با آب
های سخت تر به مراتب کم تر از نقاط با آب های سبک تر است .

ب) کلـر [۲]

برای میکرب زدایی، در تصفیه خانه های شهری کلر به آب افزوده میشود

کلر و ترکیبات آن برای ضدعفونی آب آشامیدنی در تصفیه خانه ها
به آب اضافه میگردد. در سالهای اخیر تحقیقات بعمل آمده نشان داده اند که
مواد آلی موجود در آب با کلر ترکیب شده و ایجاد تری هالومتان ها، کلرات و
سایر ترکیبات جانبی مضر و سمی می نمایند که باعث بروز انواع بیماریهای صعب
العلاج در انسان میگردند.

ج) فلزات سنگین [۳]

فلزات سنگین از طریق نفوذ پساب صنعتی در آب آشامیدنی به انسان منتقل میشود

فلزات سنگین با توجه به توسعه شهرنشینی و صنایع که منجر به
افزایش میزان فاضلاب و پساب تولید گردیده است، عمدتا از طریق دفع نادرست و
غیربهداشتی فاضلاب شهری و پساب صنعتی وارد محیط زیست می گردد. مرگ و میرهای
آبزیان در اثر تخلیه پساب های محتوی فلزات سنگین در دنیا و ایران بی سابقه
نیست. سبزیجات اطراف تهران نیز که با فاضلاب آبیاری میشود از این آلودگی
ها بی بهره نمیباشد. فلزات سنگین شامل سرب، جیوه، روی، نیکل، کرم، کادمیوم و
غیره میباشد. وجود فلزات سنگین در غلظت بیش از استاندارد در آب شرب باعث
عوارض مختلف نظیر مسمومیت، حساسیت شدید، ضایعات کروموزومی، عقب افتادگی
ذهنی، فراموشی، پارکینسن، سنگ کلیه، نرمی استخوان و انواع سرطان منجمله
سرطان پروستات میگردد. یکی از کارشناسان محیط زیست، آلودگی محیط مخصوصا آب
با فلزات سنگین را بعنوان بزرگترین گناهی که بشر در طبیعت انجام میدهد
ارزیابی نموده است..

د) میکرواورگانیزم های بیماری زا

میکربها از طریق نفوذ فاضلاب انسانی در آب آشامیدنی به انسان منتقل می شوند

امراض مختلفی بوسیله آب به انسان منتقل می شوند. از جمله این
امراض می توان وبا، حصبه، اسهال میکربی و خونی، هپاتیت، سل، دیفتری،
انگلهای خونی و کبدی را نام برد. عوامل بروز این بیماریها که شامل تک یاخته
ها، ویروس ها، باکتری ها، کرم ها و انگلها می باشند، از طریق نفوذ
فاضلاب در آب آشامیدنی به انسان منتقل می شود. بیماری های ناشی از آب آلوده
سالانه نزدیک به یک میلیارد انسان را در روی کره زمین مبتلا می کند و باعث
مرگ حدود ۱۰ میلیون نفر می شود.

۲- منشاء آب

آب لـوله کشی

آب تهران که از سدهای کرج، لار و لتیان تامین می گردد دارای
کیفیت بالائی بوده و از این نظر معروفیت جهانی دارد. در سالهای اخیر بعلت
کافی نبودن آب این سدها، برای تامین آب مورد نیاز تهران چاههای عمیق در سطح
و حومه شهر حفر گردیده و آب آن به شبکه شهری اضافه گردیده است. آب این
چاهها سختی آب تهران را بالا برده است و در صورتیکه قبل از ورود به شبکه
تصفیه و گندزدایی نگردد می تواند از طریق نشت پساب منشاء آلودگی های انگلی و
میکروبی و فلزات سنگین شود. از طرف دیگر بالا بودن مقدار کلر تزریقی در
تصفیه خانه ها برای مقابله با این آلودگی ها موجب ایجاد آلودگی شیمیایی آب
می گردد که علاوه بر طعم و بوی نامطبوع، کلر موجب ایجاد ترکیبات بیماری زای
تری هالومتانها می شود. آب های شهری را بایستی قبل از استفاده از وجود
میکرب ها و انگل ها و همچنین کلر و ترکیبات آن و در صورت موجود بودن، از
فلزات سنگین پاک نمود.

آبمعـدنی

در اکثر کشورهای غربی برای شرب از آب لوله کشی استفاده نشده و
بجای آن از آب آشامیدنی بسته بندی شده در بطری استفاده میشود. دلیل این
امر بدی کیفیت آب لوله کشی این ممالک که از رودخانه های حاوی فاضلاب تصفیه
شده تامین میگردد میباشد.

آبمعدنی در کشورهائی که آب لوله کشی از تصفیه پساب تهیه میشود
و فاقد املاح مفید میباشد و یا دسترسی به آب پاک میسر نمی باشد، تنها شیوه
مطمئن تامین آب شرب است.

در مورد استفاده از آبمعدنی در کشور ما بایستی به موارد زیر توجه نمود[۴]:

همه آبهای بطری شده آبمعدنی نمیباشند. عبارت” آب
آشامیدنی “قید شده بر روی بطری ها نشان دهنده آن است که این آبها فاقد
املاح معدنی کافی بود و اکثرا از چاههای داخل یا اطراف شهر بدست می آیند.

- منشاء آب ( چشمه یا چاه) میتواند بعلت مجاورت با عوامل
آلوده کننده آب مانند چاههای فاضلاب محدوده شهری و ییلاقی، کارخانجات و محل
چرای دام و غیره در معرض آلودگی قرار گیرد.

- عدم رعایت مسائل بهداشتی و آلوده بودن احتمالی بطری و درب بطری در خط پرکن آبمعدنی می تواند موجب آلودگی آبمعدنی گردد.

میکرواورگانیزم ها در شرایط مساعد در داخل بطری بسرعت رشد و
تکثیر می یابند. از این نظر آبمعدنی را بایستی پیش از گذشت تاریخ مصرف
استفاده نموده و قبل از مصرف چند روز در داخل یخچال نگهداری کرد.

۳- روش های تصفیه آب خانگی

متداول ترین روش های تصفیه آب خانگی بشرح زیر میباشد :

رزین های تبادل یون

برای کاهش سختی آب

رزین های تبادل یونی با تبدیل یون های کلسیم و منیزیم محلول
در آب به یون های نامحلول ، آنها را جذب و در نتیجه سختی آب را کاهش می
دهد. متاسفانه، این رزین ها محیط بسیار مساعدی برای رشد و تکثیر باکتریها
میباشند بطوریکه تعداد باکتریها در داخل این فیلترها در کمترین مدتی به
میزان قابل توجهی افزایش می یابد.

جدیدا برای مقابله با تکثیر میکرواورگانیزم ها در محیط رزینی، فیلترهای رزینی نوعBacteriostatic تولید
گردیده است که تا حدودی مانع تکثیر سریع میکروبها در داخل فیلتر می گردد.
با این وجود، قبل وبعد از این نوع فیلتر آب بایستی کاملا ضدعفونی گردد و
چون راکد ماندن‌ آب در داخل بستر رزین موجب گندیدگی سریع آب می گردد، باید
دقت نمود که آب در داخل این فیلترها همیشه جریان داشته باشد. رزینهای داخل
فیلتر پس از مدتی اشباع شده و بایستی تعویض شوند. استفاده از این فیلترها
برای آبهای مشکوک و یا آلوده به میکروب و انگل مجاز نمی باشد.[۵]

کربن اکتیو (زغال فعال)

برای حذف کلر، رنگ، بو و تری هالومتانها

فیلترهای کربن فعال خاصیت جذب مواد آلی و بعضی فلزات سنگین
محلول در آب را دارد و رنگ، بو، کلر و ترکیبات کلر آب را حذف می نماید.
مشابه فیلترهای رزین، بستر کربن فعال محیط مساعدی برای تغذیه و تکثیر
باکتری ها بشمارمی آیند و پس از آن گندزدایی و تصفیه میکربی ضروری میباشد.

زئولیت [۶]

برای حذف فلزات سنگین

زئولیت ها رزین های طبیعی هستند که دارای خاصیت مبادله
کاتیونی و حذف فلزات سنگین میباشند. از جمله موارد مهم کاربری زئولیت ها
حذف کاتیونهای ارسنیک، تیتان، آلومینیوم کوبالت، کرم، آلومینیوم، سرب، روی و
غیره میباشد.

فیلترهای سرامیکی

برای حذف مواد معلق، باکتری ها و انگلها

فیلترهای سرامیکی با منفذهای عبور آب حدود ۵/۰ میکرون، مانع
عبور مواد معلق و کلیه انگلها و میکربها گردیده و با اطمینان کامل آلاینده
های بیماری زای آب را حذف می نمایند. حتی آبهای آلوده و مشکوک پس از عبور
از این صافی ها کاملا شفاف، بهداشتی و قابل شرب م