بویلر بخار (steam Boiler) یا همان دیگ بخار عبارت است از یک مخزن بسته که در آن بخار آب بوسیله گرمای ناشی از احتراق سوخت جهت استفاده در بیرون از آن ایجاد می گردد. درون بویلر بخار شامل دو بخش یعنی بخش حریق و بخش آب می باشد. سطح گرمایی بویلر بخار به مجموع همه سطح های در بخش حریق دیگ بخار اطلاق می شوند. تمام بخش‌های داخلی و زیر فشار یک بویلر بخار از آلیاژهای آهنی ساخته می گردند. فروش دیگ بخار از نظر نوع جنس به دو مدل چدنی و فولادی تقسیم‌ بندی می گردند. بویلر بخار چدنی برای ایجاد بخار کم فشار ساخته می شود اما اکثر دیگ‌های بخار و بویلر آب گرم از نوع فولادی می باشند.

تاریخچه بویلر و انواع دیگ بخار

استفاده از بویلر بخار در طول تاریخ: جیمز وات اختراع کننده اسکاتلندی که اکثر زمان ها از وی تحت عنوان اختراع کننده ماشین بخار یاد می شود چهره اصلی انقلاب صنعتی می باشد. وات در اصل او‌لین آفریننده ماشین بخار نمی باشد. هرواو آلکساندریا در قرن یک میلادی ابزارهای مشابهی را ابداع نموده بود و در سال 1698 توماس ساوری توانست ماشین مشابهی را به ثبت برساند که برای تلمبه کردن آب از آن استعمال می شد و همینطور در سال 1712 توماس نیوکومن مدل توسعه یافته‌تری از آن را به ثبت رساند. با وجود این ماشین ساخته شده به وسیله نیوکومن عملکرد بسیار پایینی داشت و آن را تنها برای بیرون کردن آب از معادن زغال‌ سنگ به کار می‌گرفتند.

بویلر چیست؟

وات با اینکه تنها یک دوره کارآموزی یک ساله را در زمینه ابزارسازی گذرانده بود اما از استعداد نوآوری و ابتکار فراوان برخوردار بود. او در سال 1764 زمانی که سرگرم تعمیر یک مدل از ماشین‌های نیوکومن بود به ماشین بخار علاقه‌مند شد. وات در ماشین اختراعی نیوکومن چنان اصلاحات ارزنده و مهمی به کار گرفت که می‌توان او‌ را اختراع کننده اولیه ماشین بخار نامید. او‌لین تغییر ‌و تحول مهم وات که آن را در سال 1769 به ثبت رسانید افزودن یک محیط غیر وابسته تراکم بخار بود.

وی همینطور با عایق‌بندی، سیلندر بخار را جدا از هم کرد و در سال 1782 ماشین دو طرفه را نوآوری نمود. تمام این‌ها همراه با چندین فقره تغییرات و اصلاحات کوچک‌تر به کاربرد بیشتر ماشین‌های بخار ختم شد. این ازدیاد عملکرد عملا به معنی فرق در بین یک ابزار حرفه ای ولی تقریبا غیر قابل استفاده با وسیله‌ای با توان صنعتی بسیار بود. وات با ابتکار چندین چرخ ‌دنده حرکت تناوبی موتور را در سال 1781 به حرکت دورانی تبدیل کرد و با به کارگیری از این ابزار بر موارد به کارگیری از موتور بخار به صورت چشمگیری افزوده شد.

وات که خود استعداد لازم در شغل های تجاری را نداشت، در سال 1775 به همراه ماتیو بولتون که مهندسی خبره و معامله ‌گری کارکشته بود شرکتی را تاسیس کردند که پس از 25 سال از آن کمپانی (وات – بولتون) تعداد بسیاری موتورهای بخاری ساخته و به بازار ارائه شد و در انتها ثروت فراوانی نصیب آن ها گردید. با اینکه در اختراعات دیگری در انقلاب صنعتی نقش داشته‌اند اما هیچ ‌یک از آن ها به تنهایی نمی‌توانستند برای انقلاب صنعتی کارساز باشند.

گذشته از آن در حالی که از نیروی باد و آب برای حرکت دادن چرخ آسیاب‌ها بکار گرفته می شد اما مرجع اصلی نیرو همیشه قدرت و نیروی بشر بود. بکارگیری از این عامل ظرفیت تولید صنعتی را به کلی محدود می کرد. با ابتکار بویلر بخار این محدودیت بر طرف شد. بعد از آن انرژی بسیار زیادی برای ساخت در دسترس بود و مرتبا نیز به میزان آن افزوده می شد.